TS Lê Thái Phong (Đại học Ngoại thương) cho rằng các startup Việt Nam không chịu tìm hiểu kỹ thị trường cũng như đối tác nên thường huyễn hoặc về khả năng của chính mình, dễ dẫn đến thất bại.

Doanh nghiệp Việt tốn 50 USD và 7 ngày để đăng ký

Chia sẻ tại sự kiện giao lưu kết nối khởi nghiệp sáng tạo vừa diễn ra tại Hà Nội (Navigate Hanoi), TS Lê Thái Phong (Đại học Ngoại Thương) cho rằng thủ tục đăng ký kinh doanh phức tạp, tốn kém và mất thời gian là một trong những lý do khiến nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp của Việt Nam thất bại.

Theo ông Phong, “doanh nghiệp phải mất tối thiểu là 50 USD và 7 ngày để đăng ký kinh doanh trong khi ở các nước khác chỉ cần tới 30 phút và chẳng tốn một đồng nào”

“Tuy trong cùng một môi trường kinh doanh nhưng lại có sự phân biệt rất rõ giữa doanh nghiệp nhà nước và khối tư nhân, đặc biệt là khối doanh nghiệp khởi nghiệp”, ông Phong nói thêm.

Ông Phong cũng cho rằng thuế đang là một trong những rào cản đối với những doanh nghiệp startup.

“Hiện nay, Chính phủ ủng hộ rất mạnh mẽ doanh nghiệp khởi nghiệp. Tuy vậy, hiện nhiều chính quyền địa phương vẫn còn chưa hiểu rõ được vai trò đóng góp quan trọng của các doanh nghiệp khởi nghiệp nên vẫn còn xảy ra tình trạng gây khó khăn, thậm chí còn yêu cầu các doanh nghiệp khởi nghiệp đóng thuế VAT cho những thứ không cần thiết”, ông Phong cho hay.

Vị TS của Đại học Ngoại thương nhận xét: “Hiện nay các doanh nghiệp Việt Nam rất sáng tạo và biết khá nhiều thứ nhưng lại không chuyên sâu vào một lĩnh vực nào cả”.

Các học giả cứ cho rằng người Việt rất thông minh và sáng tạo nhưng nhiều người khởi nghiệp vẫn có một số dấu hiệu lười biếng bởi lẽ khởi nghiệp mà làm việc dưới 14 tiếng/ngày thì khó có thể thành công được.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam hiện nay còn chưa làm việc đúng như mức kỳ vọng và đó cũng là lý do khiến họ chưa thể đi xa.

“Nhiều doanh nghiệp còn bị vướng vào hiệu ứng huyễn hoặc, thường cho rằng mình là số 1. Yếu tố lạc quan (optimistic) là rất tốt, tuy nhiên mặt trái của vấn đề là các startup không chịu tìm hiểu kỹ thị trường cũng như đối tác nên thường huyễn hoặc về khả năng của chính mình, dễ dẫn đến thất bại”, ông Phong nhận định.

Vốn cho startup Việt rất đắt

Bà Nguyễn Thị Lệ Quyên (Cục phát triển doanh nghiệp – Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho rằng “Vấn đề vốn đang cản trở các doanh nghiệp startup trên con đường tiến lên unicorn” (biệt danh của các công ty khởi nghiệp xuất sắc có giá trên 1 tỷ USD).

Theo bà Quyên, vốn cho các doanh nghiệp startup Việt Nam hiện nay rất đắt so với các nước khác. Cụ thể, với 10% cổ phần công ty thì các doanh nghiệp ở các nước khác có thể huy động được khoảng 1 triệu USD trong khi ở Việt Nam chỉ có thể huy động được khoảng 100 nghìn đến 200 nghìn USD.

Bà Quyên cho rằng để khởi nghiệp thành công, cần một số yếu tố bắt buộc như vốn (bao gồm vốn về mặt tài chính, vốn con người, vốn xã hội) và những chính sách, quy định từ phía Chính phủ. Các yếu tố này tại Việt Nam được nhận định là đã xuất hiện, tạo thuận lợi cho cộng đồng startup nhưng cũng còn khá nhiều bất cập.

Cụ thể, về mặt tài chính, theo thống kê không chính thức của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện nay có khoảng 40 quỹ đầu tư hiện diện ở Việt Nam, chủ yếu là các quỹ ngoại. Trong thời gian gần đây, các nhà đầu tư, các doanh nghiệp lớn trong nước cũng đã bắt đầu tìm hiều và đầu tư cho các doanh nghiệp startup.

Chính phủ cũng đang có một số quỹ đầu tư như Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF), Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (Nafosted), Quỹ phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa hay các dự án ODA như Dự án đổi mới sáng tạo Việt Nam – Phần Lan (IPP).

Tuy nhiên, hầu hết các quỹ này đều không nhắm tới hỗ trợ đối tượng là các doanh nghiệp startup mà thường hướng vào các doanh nghiệp đã có sản phẩm và có mức độ tăng trưởng tốt.

Hiện chỉ có Dự án IPP là trực tiếp hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp startup. Chính phủ cũng đang có những điều chỉnh nhất định về đối tượng hỗ trợ vốn trong các quỹ này.

Về nguồn vốn con người, Việt Nam có tới 54 triệu người đang ở độ tuổi lao động, nhân lực được đánh giá tốt trong lĩnh vực IT, ngoại ngữ. Giới trẻ nước ngoài cũng đang tìm đến thị trường Việt Nam để startup, điều này sẽ có tác động rất tích cực đối với hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam.

Về nguồn vốn xã hội, đây được xem là vấn đề liên quan đến văn hóa, nhận thức của người dân đến vai trò của startup. Báo cáo của VCCI cho thấy khả năng chấp nhận rủi ro của người Việt Nam còn rất khiêm tốn. Trong 2 năm qua, đã có rất nhiều chương trình sự kiện diễn ra để tăng nhận thức của cả cộng đồng và cả xã hội về vai trò của khởi nghiệp.

Một loạt chương trình gần đây được phát sóng như quốc gia khởi nghiệp, café khởi nghiệp, shark tank cũng đã đóng góp tích cực trong việc tăng nhận diện của vai trò của các startup.

Về các quy định, chính sách của Chính phủ, trong những năm qua, chủ đề startup đã được đưa vào trong nội dung các cuộc thảo luận cũng như các chính sách của Chính phủ thể hiện qua một số mục tiêu của Chính phủ như thông qua Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020 hay Quyết định 844/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”.

Hồi năm ngoái, Quốc hội đã thông qua Luật hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó đưa ra 3 chương trình trọng tâm để hỗ trợ SMEs bao gồm: mục tiêu hỗ trợ các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia vào các cụm, chuỗi giá trị và hỗ trợ các hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp.

Thông qua Luật hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, Chính phủ sẽ đưa ra một nghị định để hướng dẫn đăng ký các quỹ đầu tư khởi nghiệp cho các startup. Điều này sẽ có tác động rất lớn trong việc khơi thông dòng vốn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Ông Phạm Quang Vinh đến từ Trung tâm đào tạo và hỗ trợ phát triển thị trường công nghệ (TSC) trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: “Hiện trung tâm đã thành lập được Cổng thông tin khởi nghiệp quốc gia; hỗ trợ được 800 dự án khởi nghiệp, 200 doanh nghiệp. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2025 trung tâm sẽ hỗ trợ được 2.000 dự án khởi nghiệp sáng tạo”.

Ngoài việc xây dựng cổng thông tin khởi nghiệp, trung tâm còn xây dựng khu tập trung để hỗ trợ cho doanh nghiệp và đối tượng khởi nghiệp, hỗ trợ kinh phí từ các nguồn của nhà nước Chính phủ, các tổ chức và triển khai các đề án về thương mại hóa công nghệ.

Hạ Vy – Vietnam finance